SEL; sociaal emotioneel leren als basis

“Ontwikkeling op rekenen, taal en lezen is zeer belangrijk, maar niet zonder sociaal-emotioneel leren. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille” (SEL, 2017)

Sociaal emotioneel leren als basis

SEL; sociaal emotioneel leren

Dr. Kees van Overveld is auteur van het boek SEL; sociaal emotioneel leren als basis. Hij is gedragsdeskundige en heeft jarenlange ervaring in het onderwijs. Hij heeft een brede expertise op pedagogisch klimaat, sociaal emotioneel leren, pesten, gedragsproblemen, agressie en geweld.

Met dit boek laat Kees van Overveld zien dat het belangrijk is dat scholen zich naast het schoolse leren meer bezig houden met het sociaal-emotioneel leren. In het boek vertelt hij wat SEL is, welke competenties erbij horen en hoe je hier als school mee aan de slag kunt. SEL werkt preventief. Wanneer je dit op een goede manier inzet, helpt het mee aan een positieve en veilige sfeer binnen de school.

Wat is SEL?

SEL; sociaal emotioneel leren

In deel 1 van het boek beschrijft van Overveld wat sociaal emotioneel leren is. Het is iets anders dan de sociaal emotionele ontwikkeling. SEL is het proces wat de sociaal emotionele ontwikkeling ondersteunt.

“Sociaal emotioneel leren is het proces waarbij leerlingen noodzakelijke kennis, attitude en vaardigheden verwerven en toepassen, om beter te worden in het omgaan met zichzelf en de ander” (SEL, 2017).

Het aanleren van SEL competenties kan bijdragen aan het welbevinden van kinderen en ondersteunend zijn bij een veilig leer- en leefklimaat in de school. De SEL competenties worden onder verdeeld in ; de IK-competenties, de JIJ-competenties en de WIJ-competenties.

De vijf SEL competenties

SEL; sociaal emotioneel leren

In het tweede deel van het boek worden de vijf SEL competenties uitgebreid besproken.

De IK-competenties hebben betrekking op ‘besef van zichzelf‘ en ‘zelfmanagement‘. Dit zijn intrapersoonlijke competenties en horen bij het stuk emotioneel in sociaal emotioneel leren. Deze competenties gaan over signalen van ons lichaam herkennen, taal gebruiken om emoties te controleren en strategieën inzetten om beter om te gaan met heftige emoties.

De JIJ-competenties hebben betrekking op ‘besef hebben van de ander’ en ‘relaties kunnen hanteren’. Dit zijn interpersoonlijke competenties en horen bij het stuk sociaal in sociaal emotioneel leren. Pas als je snapt hoe je zelf functioneert, kun je oog hebben voor een ander. Deze competenties gaan over empathie, lichaamstaal en sociale vaardigheden.

De WIJ-competenties zijn gericht op ‘keuzes maken’. Hier komen de IK-competenties en de JIJ-competenties eigenlijk samen. Hoe maak je iedere dag, in iedere situatie de juiste keuze die goed is voor jezelf en de ander. Waarom doe je wat doet? Hier komen de waarden en normen aan de orde.

Elke competentie wordt volgens eenzelfde opzet beschreven. Eerst wordt benoemd wat deze competentie inhoudt, daarna worden er voorbeelden uit de praktijk gegeven. Bij de praktijkvoorbeelden wordt er een voorbeeld gegeven van een kind dat geen moeite heeft met deze competentie en een kind dat wel moeite heeft met deze competentie. Dan volgt het gedrag wat past bij deze competentie en als laatste is er een stuk theoretische verdieping. Ook volgen er nog voorbeeldactiviteiten. Het is een fijne opzet, leest prettig en het is verhelderend.

In het boek wordt ook de historie van SEL beschreven.

TIEN redenen om te kiezen voor SEL

Daarnaast worden er TIEN redenen genoemd waarom een school voor SEL zou moeten kiezen. In het boek worden onderstaande redenen uitgebreid toegelicht. Het zijn duidelijke redenen om met SEL aan de slag te gaan.

  • SEL draagt bij aan de totaalvorming van kinderen.
  • Het is van invloed op het welzijn.
  • SEL zorgt voor minder probleemgedrag.
  • Het zorgt voor betere leerresultaten.
  • SEL verlegt de aandacht van curatie naar preventie.
  • Het zorgt voor een inclusieve klas.
  • SEL heeft een economische waarde.
  • Het verbindt school met de ouders.
  • SEL en leraren vormen een goede combinatie.
  • Het zorgt voor resultaat.

De school en sociaal emotioneel leren

SEL; sociaal emotioneel leren

In het derde deel van het boek beschrijft van Overveld vooral waar een school zich op kan richten bij het aanschaffen van een programma voor SEL. Het gaat over de voorbereiding, de implementatie en de verankering van het programma binnen de school. Er worden verschillende programma’s benoemd.

Als laatste heeft het boek ook nog een aantal hele fijne bijlagen voor wanneer je als school aan de slag wil met sociaal emotioneel leren. Zo zijn er de SEL-leerlijnen, beoordelingscriteria voor SEL programma’s en een minicursus voor het team.

SEL bestellen?

Ik vind het een fijn boek om te lezen. Het is overzichtelijk opgebouwd, direct wordt duidelijk wat SEL is en je kunt er in de praktijk meteen mee aan de slag. Het boek is prettig geschreven en leest daardoor makkelijk weg. Wat mij betreft zou dit boek op iedere school aanwezig moeten zijn als je aan de slag wil met sociaal emotioneel leren. Ik vind het een aanrader!

Wil jij het boek bestellen? Kijk dan op Uitgeverij Pica.

Deze blog is geschreven in samenwerking met Uitgeverij Pica.

Week van de lentekriebels; thema Anders!

De week van de lentekriebels; van 19 t/m 23 maart; het thema dit jaar is ‘Anders’


Week van de lentekriebels

Deze week is de week van de lentekriebels. Meer dan 2500 basisscholen in ons land doen hier aan mee. Tijdens deze week staan lessen over weerbaarheid, relaties en seksualiteit centraal. Deze week is een initiatief van Rutgers.

Het thema van de week van de lentekriebels dit jaar is ‘Anders’. Er wordt aandacht besteed aan diversiteit. Het is een breed thema over seksuele diversiteit, gender, verschillende religies en culturen. Ook ziekte en beperking komen aan de orde. Iedereen is uniek. Wat doet jouw school aan dit thema?

Kwink voor sociaal-emotioneel leren ondersteunt deze week van de lentekriebels en zij hebben daarvoor zelfs gratis lesmateriaal ontworpen. Kwink stelt; hoe eerder je het over relaties hebt, hoe meer leerlingen vertrouwd raken met het thema. Dat levert veel op: leerlingen durven eerder vragen te stellen over relaties en seksualiteit, ontwikkelen waarden en normen en leren respectvol met elkaar om te gaan.


Gratis lesmateriaal van Kwink; de kwinkkriebels

Ik bekeek het gratis lesmateriaal dat je kunt downloaden op kwinkopschool.nl. De kwinkkriebels zoals het materiaal heet zijn korte lesactiviteiten, voor elke dag van de week één.  Het zijn korte activiteiten gericht op sociaal emotioneel leren voor de onder-, midden- en bovenbouw.

De bundel start met een stukje uitleg waarom relationele en seksuele vorming op de basisschool zo belangrijk is. Sinds 2012 is de school verplicht hier aandacht aan te besteden omdat de thema’s seksualiteit en seksuele diversiteit expliciet zijn opgenomen in kerndoel 38. De invulling hiervan is aan de school zelf. Na deze uitleg wordt er een korte beschrijving gegeven over de gemiddelde relationele ontwikkeling van kinderen van 4-6 jaar, 6-9 jaar en 9-12 jaar.

De kwinkkriebels in de onderbouw gaan over knuffelen en knuffels geven, over hartjesdag, over jouw huis en wie er woont, over emotiewoorden en over anders zijn en verliefd worden. Bij de activiteiten zitten handige bijlagen als kaartjes en praatplaten.

In de middenbouw gaat het over verliefd zijn, verschillen tussen jongens en meisjes, emotiewoorden, jouw eigen ruimte en over anders zijn.

In de bovenbouw gaan de kwinkkriebels over vriendschap, typisch mannen/vrouwen, in de hoofdrol, hetero en homoseksualiteit en jouw eigen ruimte.

De activiteiten zijn allemaal heel duidelijk beschreven en gemakkelijk in te bouwen in het programma van de dag.


Beschik je als school niet over het lespakket van de lentekriebels maar wil je hier toch aandacht aanbesteden deze week dan zijn de kwinkkriebels echt een mooie uitkomst denk ik. Ga jij hiermee aan de slag?

Klassenkracht; met respect voor de klas.

Klassenkracht; een interessante website voor iedereen die met kinderen werkt aan groepsvorming.


Klassenkracht

Klassenkracht.nl  van Jelly Bijlsma ontwikkelde de RESPECT aanpak. Deze op de praktijk gerichte aanpak richt zich op de zeven pijlers van groepsvorming, elke letter in het woord RESPECT staat voor één pijler.  Het doel van deze aanpak is een sociaal krachtig en veilig pedagogisch klimaat in de klas te realiseren.

Klassenkracht ondersteunt teams die willen werken aan het groepsdynamisch proces. Ze geloven in de kracht van klassen en de kracht van de leraar. Want de leraar maakt het verschil. De resultaten van deze aanpak zijn heel positief: een sociaal leefklimaat zonder pestgedrag en ordeproblemen, zelfbewuste kinderen en volwassenen, bewustwording van eigen talenten en een professional die bewust de regie kan voeren op het groepsvorming proces.

Er is ook een boek geschreven; klassenkracht, met respect voor de klas. Een boek dat ik heel graag nog wil lezen. Misschien schrijf ik hier snel meer over.

Jelly schrijft op haar site ook verschillende blogs over groepsvorming en groepsprocessen.


Downloads

Ik bekeek ook de downloads die op de site staan. Via één van deze downloads was ik immers op deze site terecht gekomen. Je vindt er onder andere de checklist groepsklimaat. Deze checklist kun je gebruiken om het klimaat in jouw groep eens goed onder de loep te nemen.

De thermometer om de sfeer in de groep te meten. De kinderen vullen individueel 4 verschillende thermometers in; sfeer in de klas, hoe voel jij je in de klas, contact met leerkracht, contact met kinderen. De leerkracht kan met kinderen mooie gesprekken voeren over deze resultaten. Wij doen dit op mijn school elke 6 weken.

Je vindt er ook de complimentenbingo van Malmberg. Hier heb ik ook eerder een blog over geschreven, lees hier meer. Ook schreef Jelly een e-book over complimenten geven. In dit e-book, dat je kunt downloaden, staan 20 werkvormen voor in de klas. Leuk en zeer praktisch voor elke groep!

Wat denk je van de stormkaart; help kinderen bij het oplossen van conflicten met dit stappenplan. S= stop en koel af. T= toon respect; Wat is het probleem? Wat dacht je, voelde je, deed je? O= oplossingen bedenken. R= rustig samen een oplossing kiezen. M= maak een plan en voer het uit.

Verder vind je bij de downloads ook nog ; de leerkrachtbingo met leerkrachtuitspraken, kwaliteitenkaartjes, een e-book over afscheid nemen, het oudervertelgesprek; geschreven door een collega van mij.

En natuurlijk het e-book met 108 werkvormen voor groepsvorming niet te vergeten.


Nieuwsgierig naar de website en de RESPECT aanpak, kijk dan snel op klassenkracht en/of volg ze op Facebook.

 

 

 

 

Meidenvenijn is niet fijn!

Meidengroepjes zijn vaak net kleine koninkrijkjes, met aan het hoofd een Queenbee. Een koningin is nooit alleen. Zij omringt zich met hofdames en trouwe onderdanen (Meidenvenijn is niet fijn!).”

meidenvenijn2

Er bestaat een groot verschil tussen het pestgedrag van jongens en dat van meisjes. Jongens pesten zeker op jonge leeftijd vooral fysiek, op latere leeftijd verschuift dit hele fysieke pesten ook naar verbaal pesten (schelden) waarbij fysiek handelen nog wel een rol kan spelen.

Meisjes daarentegen pesten op een meer indirecte manier. Vaak vindt dit ook buiten de klas plaats; roddelen, afwijzen, negeren, groepjes vormen, buitensluiten etc. Meisjes pesten meestal door middel van sociale relaties.

Om de meidengroepjes te signaleren en sneller te kunnen ingrijpen is het lespakket meidenvenijn“Meidenvenijn is niet fijn!” ontworpen. Een specifiek lespakket voor meisjes. Dit lespakket geeft inzicht in het gedrag en rollen van meisjes, meidenvenijn te herkennen, beter te observeren en de meisjes bewust te maken van hun gedrag. Het lespakket helpt erbij om te zorgen voor een positief sociaal klimaat.

Je kunt het pakket op 2 manieren inzetten; preventief, om alleen het onderwerp in de klas bespreekbaar te maken. Of uitgebreid, dan bestaat het uit  vier verschillende lesblokken; kwaliteiten leren kennen, complimenten, meidenrollen, groepsdoelen en persoonlijke doelen.

Binnen het lespakket komen de verschillende meidenrollen aan bod. Het pesten speelt zich vaak niet alleen af tussen de gepeste en de pester. Daar tussen zit nog een hele groep andere kinderen die ook last kunnen hebben van het pestgedrag. Binnen zo’n groep is een bepaalde groepsdynamiek. Daarom moet je zo’n hele groep aanpakken wil zo’n groep er iets aan kunnen doen.

Meidenvenijn is niet fijn” richt zich met name op meisjes van 9 t/m 15 jaar.

Op leraar24.nl staat een mooi filmpje over het lespakket “Meidenvenijn is niet fijn!” ingezet op een middelbare school.

Op de site van Meidenvenijn lees je meer informatie over dit lespakket. Zeker de moeite waard!

Lessen in geluk

Ken jij de Gelukskoffer al?

Gelukskoffer is een wetenschappelijk onderbouwde methode voor groep 5-6 en groep 7-8.

gelukskoffer4

Gelukkig zijn kun je leren

Gelukskoffer zegt: “Geluk is voor 40% te beïnvloeden door bewust gedrag. Kinderen leren herkennen waar zij gelukkig van worden en hoe geluk te beïnvloeden is. Dit geeft kinderen innerlijke kracht en zelfvertrouwen, waardoor ze verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen geluk en dat van anderen. “

Een gelukkige school heeft een veilig en positief klimaat waarin leerkrachten en kinderen zich kwetsbaar op durven stellen en er positief gereageerd wordt op elkaars gedachten en ideeën.

In de 7 lessen leren kinderen over geluk, de kracht van gedachten, zelfvertrouwen en actief burgerschap.

gelukskoffer 3

De kinderen werken met een werkboek en een eigen gelukskoffer. Ze verzamelen dingen rondom de verschillende thema’s; dankbaarheid, positief denken, talenten, zelfvertrouwen en dromen en geven dit door aan anderen.

sticker-scholen-geluksleerkrachtJe kunt als school een leerkracht opleiden tot geluksleerkracht. De opleiding duurt maar 1 dag. Het voordeel is dat je als school de kennis ‘in huis’ haalt en de lessen aan meerdere groepen kunt geven.

Er zijn verschillende scholen die al werken met de gelukskoffer. Enkele reacties:

“De gelukslessen worden door ouders en leerlingen als zeer waardevol ervaren.”

“Het heeft onze basis om vanuit vertrouwen positief te kijken versterkt, waardoor leerkrachten en kinderen nog meer tot bloei kunnen komen.”

“Na inzet van de lessen herkennen de kinderen inmiddels waar zij gelukkig van worden en hoe zij zelf geluk kunnen oproepen en doorgeven.”

Kijk voor meer informatie op gelukskoffer.nl

gelukskoffer2